Svijetli likovi žena srpske istorije – Sveta Anastasija, mati Svetog Save

Nemanjići su srpska srednjovjekovna dinastija koja je vladala Srbijom od XII do XIV vijeka. Dinastija je nazvana po Stefanu Nemanji.

Ana Nemanjić, u monaštvu Anastasija, bila je žena Stefana Nemanje, velikog župana Raške, rodonačelnika vladarske dinastije Nemanjića i tvoraca moćne srpske države u srednjem vijeku. Smatra se jednim od najznačajnijih srpskih vladara i zajedno sa sinom Savom, jednim od utemeljivača Srpske pravoslavne crkve, koja ga slavi kao Svetog Simeona Mirotočivog. Doba vladavine Stefana Nemanje predstavlja prelomni period u istoriji i kulturi Srba.

Zna se da je Ana Nemanjić bila plemkinja, ali se ne zna njeno tačno porijeklo. Domentijan u ,,Žitiju Svetih srpskih prosvetitelja Simeona i Save kazuje za majku Svetog Save da je bila velika kneginja, kćer carigradskog imperatora Romana“.

Ovo su ponovili protojerej Sava Petković i arhimandrit Justin (Popović). Roman IV vladao je u periodu 1068-1071, pa je nemoguće da joj je on bio otac. Mavro Orbin za nju kaže da je ćerka bosanskog bana, vjerovatno je zamjenjujući sa ženom Miroslava, kneza Zahumlja, a sestrom bana Kulina. Neki istraživači navode i da je bila kćerka Stefana Borića, iako ne postoje izvori koji bi to dokazali.

U braku sa Stefanom Nemanjom imala je tri sina i dvije kćerke: Stefana, Nemanjinog naslednika, Rastka – Svetog Savu, Vukana, vladara Duklje (1190-1208), Jefimiju, koja se udala za vladara Soluna, nepoznatu kćerku, koja se udala za Tihomira, plemića iz Skoplja, sa kojim je dobila sina, bugarskog cara Konstantina I.

Nemanja se zamonašio sa suprugom Anom u crkvi svetih Petra i Pavla u Rasu i tom prilikom su uzeli monaška imena Simeon i Anastasija. Prvu godinu svog monaškog života proveo je u manastiru Studenici, da bi se u jesen 1197. godine pridružio svom najmlađem sinu monahu Savi na Svetoj gori. Tamo je, zajedno sa njim, uz dozvolu vizantijskog cara, oživio zapustjeli manastir Hilandar 1198. godine.

Ana Nemawić je dobila monaško ime Anastasija po Anastasiji Sremskoj. Preminula je 22. juna 1200. godine. Sahranjena je u priprati manastira Studenice. Njene mošti počivaju u manastiru Studenici.

Srpska pravoslavna crkva slavi je 22. juna po crkvenom, a 5. jula po gregorijanskom kalendaru.